Jaaroverzicht 2017 onderwijsnieuws
In mijn Blendle leeslijst heb ik afgelopen jaar 108 artikelen verzameld die te maken hebben met onderwijs. Sommige maanden ben ik heel actief geweest, andere momenten heb ik minder gelezen. In deze blogpost zet ik uiteen wat de grote thema’s waren die afgelopen jaar veel in het nieuws zijn geweest. De artikelen komen uit diverse kranten; Trouw, AD, Leeuwarder Courant, NRC, Volkskrant, Het Parool, De Standaard, De Telegraaf, NRC.Next, De Groene Amsterdammer, Dagblad van het Noorden, HP de Tijd, en Vrij Nederland. Een enkel artikel is een artikel uit een tijdschrift; Bright Ideas, Linda en Elsevier. Alle artikelen in de lijst zijn tussen 1 januari 2016 en 31 december 2016 gepubliceerd.
Om het mijn werk wat gemakkelijker te maken heb ik Blendle gevraagd mijn leeslijst te metadateren en als lijst naar me te sturen. Dat bleek helaas niet mogelijk. Zie bovenstaande opsomming van kranten en tijdschriften dus als bronvermelding. Onderstaande teksten zijn dus mijn vrije interpretaties van de berichten die ik gelezen heb.
Onderwijsvernieuwing:
Onderwijs 2032
Een van de meest besproken vernieuwingen van afgelopen jaar, en er ligt alleen nog maar een rapport met eerste bevindingen; onderwijs2032. De meningen kunnen niet verder uiteen liggen over dit plan van staatssecretaris Sander Dekker en zijn platform waarvan Paul Schnabel de voorzitter is. Aan de ene kant staan de positieve mensen die dit als een kans zien om nu echt een verbetering in het onderwijs teweeg te brengen. Zij spreken over ‘het pakken van kansen’. Aan de andere kant staan de critici met termen als ‘weer een vernieuwing’, ‘de clichés van Schnabel’ en ‘top-down vernieuwing’. Feit is dat er een eerste ‘plan’ ligt dat in 2017 verder uitgewerkt gaat worden en als basis geldt voor een herziening van het curriculum. Scholen die zichzelf afgelopen jaren opnieuw hebben uitgevonden vinden het peanuts wat er gebeurt, zij zijn al drie stappen verder.
Uit: NRC.NEXT maandag 21 november 2016
Het voorstel wil het aantal basisvakken beperken om ruimte te maken voor vakoverstijgend onderwijs en persoonlijke ontplooiing. Basisvakken worden Nederlands, rekenen en wiskunde, Engels, burgerschap en het nieuwe vak digitale geletterdheid. Daarnaast zijn er de interdisciplinaire domeinen taal en cultuur, natuur en techniek en mens en maatschappij waar bijvoorbeeld geschiedenis en aardrijkskunde samen in kunnen worden ondergebracht. En dan moet er nog tijd zijn voor persoonsvorming.
Volgens velen lost het nieuwe curriculum niets op; zo blijft onder anderen de werkdruk hoog voor leerkrachten. Wordt vervolgd in 2017...
Samsom en van ‘t Zelfde, de nieuwe school
Als donderslag bij heldere hemel kwamen Samsom en van ‘t Zelfde met hun eigen idee; ‘De Nieuwe School’. Hoofdonderdelen zijn een schoolgang vanaf je tweede jaar, brede scholengemeenschappen en meer docenten. Samsom kreeg inspiratie doen van ‘t Zelfde een kansloze school binnen korte tijd naar een topniveau te brengen.
Technologie; programmeren, van gamen word je creatiever, leerkrachten raken achterop
Programmeren als verplicht schoolvak is onmisbaar in de 21 eeuw. Neelie Kroes en Barack Obama zeiden dit voorgaande jaren ook al en er lijkt nu echt een kentering te komen. Al zijn initiatieven nog veel van buitenaf, er wordt geprogrammeerd op school. Van de Bomberbot tot cursussen apps maken, alles komt voorbij. En dat allemaal met het idee dat we vandaag de dag beter kunnen leren programmeren dan een taal als Duits kunnen leren. Daarnaast geldt; hoe jonger we beginnen, hoe meer jongeren later zullen kiezen voor een studie richting de informatica, en die werknemers zijn nu al schaars, dus het is broodnodig dat meer kinderen die kant op gaan.
Gamen blijkt toch ook voordelen te hebben; kinderen worden er creatiever van. Uiteraard wel afhankelijk van het spelletje dat gespeeld wordt. Gamen in de klas wordt ook steeds populairder, maar nu vanuit het oogpunt om het de leerlingen leuker te maken. Wanneer je lesstof in een game verpakt (gamification) zijn leerlingen beter betrokken bij de les en zal de stof beter beklijven. Deze games hoeven dan echt niet op een scherm gespeeld te worden.
Als laatste technologie item staat de kennis van de ICT leerkracht centraal, of eigenlijk het gebrek daaraan. Steeds meer bedrijven nemen de lessen informatica over, en ondertussen zijn er duizenden ICT leerkracht vacatures die ingevuld moeten worden. Docenten voelen zich niet meer bekwaam, maar het werkveld schreeuwt om programmeurs. Een opleiding is er niet, tenzij je een masterstudie aan de universiteit doet, en wie belandt er vanaf daar nog als leerkracht voor de klas?
Begrijpend lezen over de datum
Nederland is het laatste land in Europa dat begrijpend lezen als apart vak heeft, en dat moet anders volgens Liesbet van Oosten. Zij pleit voor het vak ‘informatie verwerken’ waarin ook de vaak genoemde 21st century skills een betere plek kunnen krijgen. Daarnaast kom je tegemoet aan de oude- en nieuwe media.
Passend onderwijs, te weinig tijd voor zorgleerling
Met name de ‘gewone’ leerling lijdt onder het passend onderwijs. De leerkracht heeft teveel tijd nodig om alle leerlingen een passend aanbod te bieden dat er aan kwaliteit wordt ingeboet. Sinds twee jaar is de wet in werking en nu zijn de eerste gevolgen zichtbaar. Gemiddeld zitten er vijf leerlingen in de groep die extra zorg nodig hebben. De werkdruk is wederom gestegen en het onderwijs lijkt kwalitatief een klap gekregen te hebben. In het VO is het zelfs schrijnender volgens een onderzoek van DUO. Een consortium van onderzoeksinstituten is wat voorzichtiger in de eerste uitslagen, al geven ze wel aan dat het traject ‘nog lang niet af is’. Zij geven aan dat de gewenningsfase misschien ook nog meespeelt in de beoordeling van de gevolgen van de wet op passend onderwijs.
Singapore en Finland
Ondertussen wordt er gekeken naar de toplanden Singapore en Finland. Singapore is verandert; de lat ligt nog steeds ontzettend hoog, maar ook de slecht presterende leerlingen krijgen een hart onder de riem gestoken. Ondertussen blijft de gouden formule bestaan; het onderwijs is van en voor leerkrachten en leerlingen. Maar, fouten maken mag dus vandaag de dag, en ouders hoeven hun kind echt niet alleen maar naar bijles te sturen in het weekend. Of de reclamespotjes helpen naar een meer holistische kijk op ontwikkeling is de vraag, het goed presteren op school zit zo in de culturen van Singapore ingebakken dat er nog een lange weg is te gaan.
Ondertussen is het Finse onderwijs ook aan vernieuwing toe, het land zakt namelijk steeds meer weg op de beruchte PISA lijsten. Waar andere landen inzetten op toetsen en een strak curriculum zoekt Finland nog meer de vrijheid, en de hele wereld kijkt toe hoe Finland dit experiment overleefd. Daarnaast worden er nieuwe vaardigheden toegevoegd aan het curriculum: leren om te leren, interactie en communicatie, voor jezelf zorgen, meertaligheid, ict-skills zoals programmeren, ondernemerschap en participatie in de maatschappij. Deze vaardigheden worden niet in aparte vakken aangeboden maar zijn integraal in de aangeboden thema’s. Daarnaast komt een stukje ‘fenomeen’-gebaseerd leren aan bod. Hierbij komt een thema als klimaatverandering of vriendschap aan bod. Daarbij krijgen leerlingen zelf ook een stukje ‘onderwijs’ in handen. Dat de leerkracht dan iets los moet laten is een spannend stukje, aldus Routiainen.
Hersenonderzoek, geheugen en concentratie
De heilige graal van het onderwijs probeert men steeds meer te ontrafelen. Daarbij speelt de wetenschap een belangrijke rol. De nadruk lag afgelopen jaar op het geheugen, concentratie en kennis. Hoe deze ontdekkingen hun weg moeten vinden naar het onderwijs is een groot vraagstuk, zeker gezien de eerder genoemde ontwikkelingen die ook op stapel staan. Leren vanuit de kennis die we al kennen lijkt oude wijn in nieuwe zakken, maar met de komst van technologie is dit steeds beter mogelijk. Denk daarbij aan de iPad scholen en programma’s als Snappet die direct aansluiten bij de kennis die de leerling al heeft.
School Advies
Een ander groot thema afgelopen jaar was het schooladvies. Vanuit meerdere perspectieven is dit afgelopen jaar in het nieuws geweest.
Een daarvan is de te vroege selectie en de ontwikkeling van leerlingen in de jonge jaren. Wanneer leerlingen nog niet ‘rijp’ zijn en al worden ingedeeld komen ze daar misschien niet meer zo gemakkelijk vanaf.
Een tweede item is de gelijkheid van kansen. Leerlingen van ouders die lager opgeleid zijn krijgen een lager advies, vice versa. Dit schept al vanaf jonge leeftijd een ongelijkheid in kansen, immers, lager opgeleid, betekent minder kansen. De alarmbellen rinkelen, mede door de toenemende ongelijkheid en de hoge mate van ongelijkheid in vergelijking met andere landen om ons heen. Er moet direct actie ondernomen worden.
Daarnaast speelt de totstandkoming van het advies een rol in de kranten van afgelopen jaar. De verplichte eindtoets wordt verschoven naar het einde van het jaar, de leerkracht krijgt de meeste zeggenschap in het advies van de leerling. Maar mede door de toenemende ongelijkheid is de roep om een verplichte eindtoets die meetelt in het eindadvies groot. Toch wordt dit besluit niet zomaar teruggedraaid en blijft de zeggenschap van de leerkracht het grootst.
Leerlingen
Het verbaast mij soms hoe weinig er over leerlingen geschreven wordt, daar gaat het tenslotte om. Toch is het afgelopen jaren niet stil geweest rond het wel en wee van de leerling... Soms positief, soms negatief.
Pamperen, opvoeding gebeurt op school
Kinderen vandaag de dag worden teveel gepamperd. De leerkracht doet het niet goed, de leerling valt niks te verwijten. Echter, de leerling zelf moet ambitieuzer en prestatiegerichter worden. Al is het wel een hoogopgeleide leerkracht die dit teweeg moet brengen, aldus Herman Blom. Zijn advies; ‘Verhoog de kwaliteit van de leerkrachten en dwing de scholier om minder vrijblijvende, meer prestatie georiënteerde keuzes te maken’.
Bildung
Bildung is een hot item in 2016. Tussen alle vernieuwingen door moet toch vooral op een holistische wijze naar de leerling gekeken worden. Niet alleen kennis en vaardigheden op academische vakgebieden of praktijkgerichte kennis opdoen, maar je ook als persoon ontwikkelen. Daarbij wordt dit vooral gestuwd door de veeleisende maatschappij, grote hoeveelheid keuzes die we hebben en een alsmaar groeiende hoeveelheid kennis. Gooi daar de nieuwe media bovenop en leerlingen (burgers) kunnen al snel verdrinken. Door de school zo in te richten dat leerlingen zich ook op persoonlijk vlak ontwikkelen ontdekken ze niet alleen zichzelf meer, maar kunnen ze ook betere keuzes maken en zijn ze vriendelijker voor de wereld waarin ze (we) leven.
Stop met rekenen en taal voor de allerkleinsten, ze moeten spelen
Het credo lijkt wel ‘meer-meer-meer’, maar een roep voor minder voor de allerkleinsten vindt zijn weg in 2016. Al zo jong leren lezen en schrijven heeft helemaal geen zin, en werkt zelfs tegen. In België weten ze dat allang al, in Engeland kunnen ze niet vroeg genoeg beginnen. Nederland leek er altijd mooi tussenin te zitten, maar dat is afgelopen jaren met VVE en andere programma’s te zijn veranderd. Nu is er dus een roep om minder leren, en meer spelen.
Pesten; whatsapp, mediawijsheid
Alsof leerlingen het nog niet druk genoeg hebben; ze hebben tijd om het pesten naar een nieuw niveau te brengen; cyberpesten. Volgens mij speelt dit al jaren, maar in 2016 komen dus de eerste nieuwsberichten hierover binnen.
Hoogbegaafdheid (onder gelijken zijn), dyslexie
Een laatste thema van leerling onderwijsnieuws zijn de leerlingen die buiten de norm vallen. Of tenminste, als het gaat om de hoogbegaafde leerling. Zij redden het niet in de maatschappij, en dat start al op de basisschool. Een gebrek aan gelijkgestemden zet ze ‘buiten spel’, en je zo bijzonder voelen heeft dan vooral een negatieve uitwerking. En juist deze talenten moeten de wereld in 2032 (mooi jaartal toch?) gaan redden! Deze creatievelingen die verder denken, anders denken (ja echt anders denken) komen met de oplossingen voor de problemen waar we in 2032 tegenaan lopen.
Daarnaast is dyslexie juist teveel de norm geworden. De positieve uitslagen gaan als warme broodjes over de toonplank. Voordeel voor de leerling is vooral de tijdwinst en extra hulp die ze kunnen gebruiken bij toetsen. Een verklaring kan je via de officiële weg verkrijgen, maar eentje kopen bij een malafide onderzoeksbureau behoort ook tot de opties. Alles voor de goede cijfers....
Leerkracht
De leerkracht, spil van het onderwijs, en dus spil van het onderwijsnieuws 2016.
Werkdruk
Ja, de werkdruk is nog steeds te hoog, punt. Wil je kwaliteit? Dat kost geld of kwantiteit. Wil je kwantiteit, dat kost geld, of kwaliteit. Wil je geld besparen? Dat kost je kwaliteit of kwantiteit. Maar, volgens het poldermodel, we willen alles evenveel, even goed en het mag niks kosten. Ondertussen pikt de leerkracht alles, en staken we op zaterdag...
Lerarenregister
Bijna net zo, al dan niet meer, gemengd ontvangen in onderwijsland. Dit register moet de leerkracht zijn baan weer teruggeven. ‘Gepikt’ van vakgebieden als artsen en advocaten moet dit middel de leerkracht meer aanzien geven. Tegelijkertijd is het een soort controle middel voor leerkrachten zelf om het niveau van leerkracht-schap op pijl te houden.
Je kan je ontwikkeling en dit bijhouden in het register. Alles mag erin komen te staan, van gesprekken bij de koffieautomaat tot gerenommeerde opleidingen. Je moet als leerkracht wel de tijd nemen om je register bij te houden. En dat gaat dan weer ten koste van andere ontwikkelingen die je als leerkracht verwacht wordt te ondergaan.
De proefballonnetjes moeten hiermee vermindert worden, de leerkracht zelf geeft namelijk aan wat wel en wat niet ‘register-waardig’ is. Het moet een kans zijn voor leerkrachten om zichzelf te ontwikkelingen en om het vakgebied zelf een stap verder te helpen.
Al met al zijn de meningen verdeeld, vergelijkbaar met onderwijs2032.
Trots op werk, juf Kiet, Jasper Rijpma
Ondertussen is er ook ruimte om te vieren. We mogen trots zijn op ons werk en een aantal sprekende voorbeelden zijn de revu gepasseerd. Wat dacht je van Jasper Rijpma, leerkracht van het jaar, en genomineerd voor de global teacher prize samen met 49 andere leerkrachten.
En ook juf Kiet die vluchtelingen helpt en ze een sprankje hoop op een betere toekomst meegeeft, zij had wat mij betreft deze prijs ook mogen winnen.
En dan volg ik ook met veel plezier de columns van ‘onze’ René Kneyber en Bart Ongering. Wat geweldig dat zij vanuit ‘ons’ vakgebied de mensenmassa een glimpje kan tonen van wat we denken, voelen en doen. En als huzarenstukje mocht Jelmer Evers (twee keer genomineerd voor de Global Teacher Prize) als gasthoofdredacteur de Volkskrant ondersteunen. Allen mengen zich heftig in de eerder genoemde ontwikkelingen. Meestal ben ik het met ze eens, soms ook niet, gelukkig maar.
Beginnende leerkracht stopt veel, begeleiding van essentieel belang
Als laatste berichten over de beginnende leerkracht. Zij komen er al vrij snel achter dat de werkdruk veel te hoog ligt (de slimmeriken) en besluiten te stoppen. Als ze dan toch natuurtalenten blijken te zijn worden ze weggeplukt door onderwijsbegeleidingsdiensten, of gaan werken bij commerciële partijen die wel onderwijstalenten kunnen gebruiken.
Om dit tegen te gaan pleit de overheid voor meer geld voor leerkrachten, betere begeleiding van startende docenten en een hoger aanzien voor leerkrachten, het lerarenregister dus. Daarnaast lopen de pabo’s leeg en zijn het vooral de vrouwelijke leerkrachten die hun weg weten te vinden. Ondanks de functiemix, meerdere schalen en beloningen is het beroep leerkracht nog steeds niet aantrekkelijk genoeg voor mannen, en dat is een probleem.
De begeleiding gebeurt nu soms met een onderwijscafé, een plek waar ervaren leerkrachten de nieuwkomers kunnen helpen.
Testen en toetsing
Al eerder genoemd in het jaaroverzicht, maar toch verdient het testen en toetsen een aparte plek in dit overzicht. Voornamelijk vanwege de test der testen; de PISA ranking van de OESO. Het onderzoek naar 15-jarigen die landen als geheel met elkaar vergelijken doet iedere keer weer veel stof doen opwaaien. De stijgers prijzen het onderzoek, maar anderen zetten er kritische vraagtekens bij; wat wordt eigenlijk gemeten? En echt holistisch en ‘bildung’ is het niet. Het is slechts een stukje van de puzzel naar goed onderwijs. Toch kan Nederland echt wel trots zijn op de resultaten.
Daarnaast zijn de CITO toetsen elk jaar een onderwerp van gesprek. Tegenwoordig spinnen de huiswerkbegeleidingsklassen garen bij deze toetsen. Er worden betere scores beloofd en de CITO angst wordt systematisch weggewerkt tegen een vast uurtarief. De reden dat Singapore het zo goed doet is vanwege deze huiswerkklassen. Dus die tendens spreekt niet iedereen aan. Tevens komt het stukje ongelijkheid weer om de hoek kijken. Als welvarende ouder heb je toegang tot meer en betere begeleiding.
De maker van de CITO toets Adriaan de Groot heeft al meerdere keren aangegeven dat de toetsen niet zijn bedoeld voor het afrekenen of meten van leerlingen. Toch gebruiken we deze toetsen wel voor het meten van goed onderwijs.
2017, een vooruitblik
Wat zal er, kijkend naar 2016, in 2017 gebeuren? Ik verwacht dat onderwijs2032 en het lerarenregister nog regelmatig terugkeren in het nieuws.
Ook zal komende weken de CITO toets weer de kop doen opsteken, al zijn er tegenwoordig ook veel alternatieve toetsen in omloop die scholen ook mogen gebruiken.
Daarnaast hoop ik veel te lezen over talentontwikkeling en hoogbegaafdheid. Dit ook vanwege mijn eigen hoogbegaafde kinderen, waarvan er een drie groepen heeft overgeslagen en piepjong naar de middelbare school gaat, passend onderwijs, ik hoop het maar...
Daarnaast verwacht ik dat technologie in het onderwijs verder zal toenemen, machine learning, learning analytics, big data gaan een steeds belangrijkere rol spelen.
Als laatste hoop ik dat het beroep leerkracht steeds positiever te boek komt te staan met succesverhalen of de helden die we hebben een plek te geven in de massamedia.
